ΟΝΟΥ ΠΟΛΕΜΟΣ

Ἐν ἔτει 1286, ἡγεμονεύοντος τοῦ Δουκάτου Ναξίας Μάρκου τοῦ Β’ Σανούδου, ἤτοι ἐν ἐποχῇ καθ’ ἣν ἤρχισαν συγκεντρούμενοι περὶ τὸν λόφον τῆς ἄνω Σύρου οἱ εὐάριθμοι ἐγχώριοι μετὰ τῶν προσελθόντων ἔξωθεν ξένων, πειραταί τινες εἶχον ἁρπάσει ἀπὸ τῶν ὀνοστασίων τοῦ Δουκὸς τῆς Τήνου Γκίζη εὔμορφον ὀχευτὴν ὄνον, ἐξ ἐκείνων οἵτινες ἀπετέλουν τὸν πολυτελῆ κόσμον τῶν ἱπποτῶν τῶν νήσων.

Οἱ πειραταὶ θεωρήσαντες πολύτιμον τὴν λείαν ἔσπευσαν νὰ πλεύσωσιν εἰς Νάξον καὶ νὰ πωλήσωσιν τὸν ἁρπαγέντα ὄνον εἰς τὸν υἱὸν τοῦ Δουκὸς τῆς Νάξου Σανούδου Γουλιέλμον, ὅστις νεαρὸς ἔτι ἡγεμονόπαις καὶ πρίγκηψ ἔμελλε νὰ ποιῇ τὰς ἐκδρομάς του εἰς τὴν νῆσον δι’ αὐτοῦ. Ὁ Τήνιος Δοὺξ μαθὼν τὴν ἁρπαγὴν τοῦ ὄνου καὶ τὴν πώλησίν του εἰς τὸν Γουλιέλμον Σανοῦδον μαίνεται, ὑποπτεύεται μυστικήν τινα συνεννόησιν τοῦ Ναξίου πρίγκηπος μετὰ τῶν πειρατῶν. Τὸ γεγονὸς λαμβάνει πολιτικὸν χαρακτήρα καὶ ἄνευ τελεσιγράφων καὶ αἰτήσεων ἱκανοποιήσεως προετοιμάζεται νὰ ἱκανοποιηθῇ μόνος ἁρπάζων μετὰ τοῦ ὄνου καὶ μίαν νῆσον ἀπὸ τοῦ Δουκάτου Ναξίας, καὶ τοιαύτην εὗρε τὴν πλησιεστέραν αὐτῷ, ἤτοι τὴν Σύρον, ἣν ἤλπισεν ἄνευ δυσχερειῶν νὰ κατακτήσῃ καὶ προσκολλήσῃ εἰς τὸ Δουκάτον τῆς Τήνου·* ἐξοπλίζει λοιπὸν τὸν δουκικὸν στόλον του, ἤτοι πλοιάριά τινα ναυλοχοῦντα ἐν τῷ λιμένι τῆς Τήνου, καὶ ἐκπλέει κατὰ τῆς Σύρου, ἣν πολιορκεῖ, ἢ μᾶλλον εἰπεῖν, ἀποκλείει τὸν λιμένα αὐτῆς καὶ προσκαλεῖ τοὺς Συρίους εἰς παράδοσιν. Ἀλλ’ οἱ Σύριοι ἀντέστησαν καὶ ἐμήνυσαν τὸν κίνδυνον τῷ Δουκὶ Μάρκῳ Σανούδῳ εὑρισκομένῳ τότε ἐν Ἄνδρῳ. Ἀλλ’ ἐπικουρία δὲν ἔφθανεν· ἡ πολιορκία δὲν ἐλύετο καὶ ἴσως ἤθελεν εὐχερῶς περιέλθει ἡ Σύρος εἰς τὸν Τήνιον Δούκα, ἐὰν δὲν ἐλύετο ἡ πολιορκία τῇ ἐπεμβάσει Γάλλου ναυάρχου. Ἰδού πῶς ἱστοροῦνται τὰ τῆς λύσεως τῆς πολιορκίας καὶ τῆς συμφιλιώσεως τῶν πολεμίων Δουκῶν Τήνου καὶ Ναξίας. Καθ’ ἣν ἐποχὴν ἐπολιορκεῖτο ἔτι ἡ Σύρος ὑπὸ τοῦ Γκίζη, ὁ ἀρχιναύαρχος τοῦ βασιλέως τῆς Σικελίας Ναρζῶτος Δὲ Τουσύ (Narjaut De Toucy) διευθυνόμενος μετὰ τοῦ στόλου του, ἤτοι τῶν δύο κατέργων του καὶ ἑνὸς πλοίου, εἰς Ἀντιόχειαν, ἧς ἡγεμονὶς ἦν ἡ Λουκία, προσήγγισεν εἰς τὴν νῆσον Μῆλον, εἴτ’ ἐκ τρικυμίας ἀναγκασθεὶς εἴτ’ ἐκ πόθου ἵνα ἐπισκεφθῇ τὴν συγγενῆ του Κασσάνδραν Σανούδου, σύζυγον τοῦ νεωτέρου υἱοῦ τοῦ Σανούδου καὶ ἡγεμονίδα τῆς Μήλου. Ἡ Κασσάνδρα, γυνὴ ἱκανότητος, συγγενὴς ἰσχυρῶν βαρόνων καὶ πριγκήπων τῆς ἐποχῆς ἐκείνης, θυγάτηρ τοῦ Ἐνετοῦ βαρόνου Καλαβρύτων Γοτφρείδου Δὲ Τουρναί, γνωρίζουσα τὸν κίνδυνον ὃν διέτρεχεν ἡ πολιορκουμένη Σύρος, ἀνήκουσα εἰς τὸ Δουκάτον τοῦ πενθεροῦ της Σανούδου, ἐπισκέπτεται τὸν ναύαρχον Narjaut De Toucy καὶ τὸν πείθει νὰ μεσολαβήσῃ ὑπὲρ τῶν Συρίων, λύων τὴν πολιορκίαν αὐτῆς καὶ κηρυττόμενος σύμμαχος τοῦ Δουκὸς Σανούδου.

Ὁ ναύαρχος ἐκπλέει ἀμέσως, παραλαμβάνει ἐξ Ἀνδρου τὸν ἐκεῖ διαμένοντα Δούκα Σανοῦδον καὶ ἐλθὼν εἰς Σύρον λύει τὴν πολιορκίαν αὐτῆς καὶ συντελεῖ εἰς τὴν φιλίωσιν τῶν πολεμίων Δουκῶν, Σανούδου καὶ Γκίζη, οὓς ἐπὶ πλέον διήλλαξεν συμπεριλαβὼν μετ’ αὐτοῦ ἀμφοτέρους εἰς Εὔριπον, ἔνθα ὡς διαιτητὴς εἰρήνευσεν αὐτοὺς ὁ Ἐνετὸς Βάιλος Ἰάκωβος ὁ Δαμολῖνος. Καὶ ἡ μὲν Σύρος ἔμεινε πάλιν τῷ Δουκὶ Ναξίας, οὐχ ἧττον ἡ πολιορκία αὕτη καὶ ἡ ἀντίστασις ἐπήνεγκον δι’ ἀμφοτέρους δαπάνην τριάκοντα χιλιάδων σολδίων, ἅτινα βεβαίως δι’ ἐκείνην τὴν ἐποχὴν καὶ τοὺς πτωχοὺς Συρίους ἦσαν πολλά.

*Βεβαίως ἐν τῇ πολιορκίᾳ ταύτῃ τῆς Σύρου τὸ μῆλον τῆς ἔριδος δὲν ἦτο ὁ ἁρπαγεὶς ὄνος, ἀλλ’ αὐτὴ αὕτη ἡ Σύρος. Ἡ ἁρπαγὴ τοῦ ὄνου ἦτο πρόχειρος ἀφορμὴ πρὸς κατάκτησιν τῆς νήσου, ἣν δὲν ἠδύνατο κατὰ τὰ φαινόμενα νὰ φρουρήσῃ ὁ Δοὺξ αὐτῆς Σανοῦδος, καθόσον ἀφῆκεν αὐτὴν πολιορκουμένην καὶ ὑπερασπιζομένην ὑπὸ μόνων τῶν κατοίκων αὐτῆς, οἵτινες ἀπετέλουν ἄτακτον καὶ πολύγλωσσον ἔτι πληθυσμόν, συγκροτηθέντα ἐκ τῶν συρρευσάντων αὐτόθι ξένων. Ὁ εὐμαθὴς φίλος μου Σ.Π. Λάμπρος ἐκτιθέμενος μετὰ χαριτολογίας τὰ τῆς ἁρπαγῆς τοῦ ὄνου προστίθησι: «Ἀλλὰ τὸ πράγμα ἦτο σπουδαῖον. Δὲν πρόκειται περὶ κοινῆς ἁρπαγῆς ἢ κλοπῆς· ἂν ὁ ὄνος ἠγοράζετο παρὰ Ναξίου τινὸς ὀπωροπώλου καὶ ἠναγκάζετο νὰ μαστιγῶται μεταφέρων πορτοκάλια ἢ σταφυλάς, ὑπομονή! Θὰ ἐτιμωρεῖτο δικαίως διότι ἔστερξεν εἰς τὴν ἁρπαγήν, ἐπειδὴ ἀληθεύει καὶ περὶ τῶν ὄνων ὅ,τι εἶπεν ὁ Ἡρόδοτος περὶ τῶν γυναικῶν, ὅτι εἰ μὴ αὐταὶ ἐβούλοντο οὐκ ἂν ἁρπάζοιντο.

»Ἀλλὰ δὲν εἶχεν οὕτως ἡ ὑπόθεσις. Ὁ ὄνος ἐπωλήθη εἰς τὸν υἱὸν τοῦ γείτονος δουκός· καὶ λοιπὸν ὁ κὺρ Γουλιέλμος ἐποχούμενος ἐπὶ τοῦ ἡρπαγμένου δασύτριχος ἀγγέλου, πλουσίως κεκοσμημένου διὰ πορφυροβαφῶν καὶ χρυσοϋφάντων φαλάρων, θὰ κατώρθου θαυμάσια πράγματα, θὰ ἐπετύγχανε νὰ θέλξῃ τὴν νησιωτικὴν καμμιᾶς Ναξίας νύμφης καρδίαν, αἱ δὲ παράλιοι καρδίαι, ἂν καὶ ψυχρότεραι τῶν μεσογείων διὰ τὴν πνέουσαν ποντιάδα, μετέχουσιν ὅμως καὶ τῆς οἰονεὶ εὐωδίας τῆς θαλάσσης καὶ τῆς ἁρμονίας τοῦ κύματος, ἂν καὶ κάπου κάπου ἀρέσκονται νὰ ὁμοιάσωσι πρὸς τὰ θολωμένα νερὰ τοῦ τεταραγμένου αἰγιαλοῦ. Πάντα ταῦτα καὶ ἔτι ἄλλα πολλά, ἱπποτικώτερα καὶ δυναστικώτερα, ἔβαλε κατὰ νοῦν ὁ Τήνιος δοὺξ Βαρθολομαῖος καὶ ἐσκέφθη ὅτι ἡ παρὰ τοῦ Γουλιέλμου ἀγορὰ τοῦ ὄνου ἦτο προσβολή, ἣν δὲν ὤφειλε ν’ ἀνεχθῇ.

»Καὶ λοιπόν, ὡς ἄλλος Ναπολέων, ἐγρήγορα ἐγρήγορα παρασκευάζει τὸν στόλον αὐτοῦ, ὅσα δηλαδὴ πλοῖα τῷ εὑρέθησαν πρόχειρα, καὶ ἀποπλέει… κατὰ τῆς Νάξου, ὅπου τὸ σῶμα τοῦ ἐγκλήματος; Οὐχί, ἀλλὰ κατὰ τῆς Σύρου, ὑποκειμένης καὶ ταύτης εἰς τὴν ἀρχὴν τοῦ πατρὸς τοῦ αὐθαδῶς ἀγοράσαντος τὸν κλοπιμαῖον ὄνον». Ἡμ. Οἰκ. 872.

Πηγή: Τιμολέων Δ. Αμπελάς, «Ιστορία της Νήσου Σύρου»

Τυπ. εν Ερμουπόλει Σύρου, 1874